Švedska - Szwecja

Švedska
Sverige
Zastava
Zastava Švedske.svg
lokacijo
Švedska v svoji regiji.svg
Informacije
Glavno mestoStockholm
Sistemustavna monarhija
Valuta1 švedska krona (SEK) = 100 öre
Časovni paszimski čas 1.00, poletni čas UTC 2.00
Površina449.964 km²
Prebivalstvo10 379 295
Uradni jezikŠvedski
Prevladujoča vera87% luterancev, 2% katoličanov
Telefonska koda 46
Električna napetost230V / 50 Hz
Koda avtomobilaNS
Avtomobilski prometdesna roka
Internetna domena.se

Švedska, uradno ime Kraljevina Švedska (v švedščini Sverige, Konungariket Sverige) - skandinavska država v Severna Evropa.

Član je od leta 1995 Evropska unija. Meji z Norveška, Finska in Danska (čez most Øresund).

Švedska je bila vojaška sila v 17. stoletju in skoraj dve stoletji ni sodelovala v nobeni vojni. V obeh svetovnih vojnah je ostala nevtralna. Dolgo dokazani kapitalistični sistem v kombinaciji z obsežnim sistemom socialnih prejemkov je bil nedavno oslabljen zaradi visoke brezposelnosti, naraščajočih življenjskih stroškov in upada Švedske na mednarodnih trgih. Neodločeno o vlogi Švedske pri političnem in gospodarskem povezovanju Evropa Švedska se je EU pridružila šele leta 1995, evra pa ni uvedla leta 1999.

Značilno

Geografija

Švedska je dežela nizkih visokogorja. Povprečna višina je 276 m nad morjem, območja nad 1000 m nad morjem. zavzemajo 2,6% površine države.

Na severozahodu ob meji s Norveška tam so Skandinavske gore z najvišjim vrhom države - Kebnekaise (2111 m nadmorske višine). Za te gore so značilne obsežne, močno sploščene planote s številnimi majhnimi ledeniki. Z vzhoda jih meji severno -švedsko (norlandsko) vzpetino, ki proti jugu zavije v osrednjo depresijo Kosciuszko in naprej v južno švedsko vzpetino in polotok Skania. Južno švedsko vzpetino obdajajo obalne nižine: Halland in Kalmarska. Jugovzhodno zaseda Zachodniobotnicka nižina, severovzhodno pa Laponska višina.

Švedska je izjemno bogata s kopenskimi vodami, v tem pogledu je na tretjem mestu Evropa na prebivalca. Tu je gosto rečno omrežje. Reke, čeprav kratke, so bogate z vodo, hitre, polne brzic, slapov in vrtincev. Najdaljši reki sta Klar (520 m) in Dalälren, ki tečeta v središču države. Najlepše reke pa tečejo skozi Norrland, ki izvirajo iz gorskih jezer.

Na Švedskem je okoli 100.000 jezer. in zavzemajo več kot 8,5% površine države. Največja jezera so: Vänern (5.545 km²), Vättern, Mälaren, Hjälmaren. Najgloblje je jezero Hornaren - 221 m. Švedi trdijo, da so vode njihovih rek in jezer tako čiste, da ga lahko pijete brez strahu. Čeprav je to morda nekoliko pretirano, je res, da vsaj na tem območju Laponska naravno okolje je ostalo neokuženo. Človeška dejavnost v tem delu države je omejena na potrebni minimum.

favna in flora

Na Švedskem veljajo strogi zakoni za zaščito narave. Tu velja starodavni nenapisani zakon, ki zagotavlja svobodo gibanja praktično povsod. Lahko postavite šotor, taborite, se premikate po rezervatih in celo na zasebnih površinah kjer koli, če ni povzročena škoda. V državi je več kot 190 objektov za varstvo okolja, vključno z 23 nacionalnimi parki s skupno površino več kot 6330 km².

Zaradi svoje lege - južna Švedska je v bistvu Srednja Evropa, sever je območje za severnim polarnim krogom - za vegetacijo Švedske je značilna velika raznolikost - od šotnih barjev do listavcev.

Ko govorimo o švedski favni, je treba reči, da je bilo zaradi inteligentnega sobivanja človeka z naravnim okoljem tukaj doseženo veliko. Na današnji Švedski je kar nekaj medvedov, risov, lisic in jelenov. Na skrajnem severu se vzrejajo severni jeleni (v naravi jih ne najdemo več). Švedska pa je predvsem raj za ornitologe, kjer najdemo veliko redkih vrst ptic.

Podnebje

MestoLetoJanuarFebruarMarecAprilMajJunijaJulijAvgustaSeptembraOktoberNovembraDecember
Stockholm 6 ° C-2,8 ° C–3,3 ° C0 ° C 3,8 ° C 10,5 ° C 14,3 ° C 17 ° C 15,9 ° C 11 ° C 6 ° C 1,6 ° C-2,2 ° C
Göteborg 8,8 ° C 0,5 ° C 0,5 ° C 2,7 ° C 5,5 ° C 11 ° C 15 ° C 15,9 ° C 15,4 ° C 12,1 ° C 8,8 ° C 3,8 ° C0 ° C
Malmö 7,6 ° C0 ° C–0,5 ° C 2,2 ° C 5,5 ° C 11 ° C 14,3 ° C 16,5 ° C 16 ° C 12,7 ° C 8,2 ° C 4,4 ° C 1,1 ° C

Podnebje na Švedskem je zmerno, zahvaljujoč severnoatlantskemu toku pa je precej milejše, kot bi bilo zaradi zemljepisne širine. Na severu države je podnebje celinsko z ostrimi zimami in kratkimi hladnimi poletji. Morske zračne mase prevladujejo v osrednji in južni Švedski.

Povprečna mesečna temperatura zraka je naslednja:

  • Januarja 0 ° C in julija 15-17 ° C - južne obale Scania
  • Januar –14 ° C in julij 10 ° C - polnoč

Dež je značilnost švedskega podnebja, zaradi česar je vreme ena najpogostejših tem razprav. Letne padavine segajo od 400 mm v gorskih dolinah, 600–700 mm na jugu države do 1500 mm v gorah. Velik del padavin pade v obliki snega, katerega pokrovnost na jugu ostane od nekaj dni do 2-3 mesecev, na severu pa do 8 mesecev.

Zgodovina

Zgodovina Švedske se začne z okoli 12.000. leta pr v času, ko se je debela ledena plošča začela umikati proti severu, na območjih, osvobojenih ledu, pa so se začela pojavljati nomadska plemena. Trajna kmetijska posestva so se razvila v približno 3 tisoč. leta pr Podatke o najstarejših ljudeh, ki živijo na Švedskem, najdemo v rimskem zgodovinarju Tacitu. Zapisal je, da na tem območju živijo Goti in Svearji. To drugo pleme je državi dalo ime. Njihovo glavno politično in versko središče je bila Uppsala. Obdobje od 700 do 1000 je obdobje Vikingov - mornarjev in napadalcev v zgodovini skandinavskih držav. Krščanstvo je poganski kult Odina iz Švedske izpodrinilo zelo počasi, in čeprav je bil prvi švedski kralj Olaf Skatkonung krščen leta 1008, je poganska prestolnica Uppsala dokončno padla v 12. stoletju. Poskusi združitve skandinavskih kraljestev. Kraljici Margareti je to uspelo in je za kandidata za prestol postavila svojega nečaka Erika Pomeranskega. Leta 1396 je bil izvoljen za švedskega kralja, in ker je sedel na danskem in norveškem prestolu, je združitev skandinavskih držav postala dejstvo. V zgodovini se je ta pakt imenoval Kalmarska zveza. Sčasoma se je izkazalo, da pogosto nasprotujoči si interesi ogrožajo sindikat. Prišlo je do niza uporov in uporov, ki so bili krvavo zatrti in so se v zgodovino zapisali pod imenom "krvava kopel". Eden najbolj priljubljenih osebnosti v zgodovini Švedske je bil Gustaw Erikson po Stockholmskem pokolu leta 1520. Uspešno se je boril z Danci in proti njim dvignil vstaje. Po zmagi nad Danska parlament ga je izvolil za švedskega kralja in s tem unijo. Vladavina dinastije Vasa je trajala 150 let in v tem obdobju je že luteranska Švedska postala najmočnejša evropska monarhija, ki je vodila zmagovite vojne proti Rusija in Poljska. Takrat je Švedska doživela hiter gospodarski razvoj, ki temelji predvsem na rudarstvu. Država je vodila politiko teritorialne širitve, da bi Baltsko morje preoblikovala v notranjo švedsko vodno telo. V času vladavine Karla XII je prišlo do razpada velike države. Ta monarh je v bitki pri Poltavi doživel zgodovinski poraz z ruskimi četami, ki jim je poveljeval Peter I. Veliki. Po njegovi smrti je prišlo do upada absolutne monarhije, do propada gospodarstva in učinkovite vlade. Vzpon na prestol Gustava III je označil ponovno okrepitev monarhije in prihod kratkega obdobja razsvetljenega absolutizma. Ta monarh, ki je vladal od leta 1771, je bil naklonjen razvoju umetnosti, saj je bil velik ljubitelj francoske arhitekture in kiparstva. Švedi so mu dolžni tudi ustavo iz leta 1772. Zagotovila je versko svobodo, dostop do javnih funkcij predstavnikom vseh družbenih slojev, odpravo mučenja in svobodo tiska. Gustaw III je umrl leta 1792 od roke morilca. Po njegovi smrti se je spet začelo obdobje propada države, ki je trajalo vse do prevzema prestola s strani francoskega maršala Bernadotta (prevzel je imena Karol Jan). V času njegove vladavine se je Švedska pridružila protipoleonski koaliciji, po Napoleonovem porazu v bitki pri Leipzigu pa se je Švedska vrnila DanskaNorveška. Ob izbruhu prve svetovne vojne je Švedska razglasila nevtralnost, medtem ko je skušala zavirati močne notranje pronemške simpatije. Nastali so zaradi stoletnih trgovinskih, kulturnih in jezikovnih odnosov. Med drugo svetovno vojno je bila švedska država spet nevtralna. Tokrat so bile pronemške simpatije majhne. Leta 1973 je po smrti svojega dedka Gustava VI Adolfa na švedski prestol stopil trenutno vladajoči Charles XVI Gustaf. Leta 1995 se je država pridružila Evropski uniji. Švedska je država blaginje, čeprav njeni državljani plačujejo nekatere najvišje davke na svetu.

Kultura in umetnost

Ko govorimo o prispevku Švedske k evropski in svetovni kulturi, je treba verjetno začeti s področjem, na katerem so Švedi v zadnjih nekaj desetletjih dosegli največji uspeh. Winston Churchill je nekoč dejal, da je Greta Gabro "najbolj zanimiva ženska vseh časov". Svet je imel na ustnicah tudi imena švedskih igralk: Ingrid Bergman, Anita Ekberg, Bibi Anderson, Britt Ekland in Elke Sommers. Filmi, ki jih je režiral Ingmar Bergman, so vzbudili veliko zanimanje po vsem svetu in s spretnim prenosom filozofskih problemov na film so se njegove mojstrovine hitro začele identificirati s švedskimi deli. Poleg Bergmana je njegov najljubši igralec Max von Sydow pridobil mednarodno slavo in priljubljenost, drugi predstavnik švedske kinematografije Sven Nykvist pa je snemalec več filmov ameriškega režiserja Woodyja Allena. Na uspeh švedskih umetnikov v veliki meri vpliva posebna kulturna politika države, ki že leta zagotavlja različne štipendije in rente. Ustvarjalci se lahko popolnoma posvetijo svojemu poklicu, ne da bi se bali materialne plati življenja. Zanimivo dejstvo je, da na Švedskem, tako kot v drugih skandinavskih državah, pisatelj, katerega knjiga je izšla in je v mreži javnih knjižnic, za vsako izposojo zaračuna majhen znesek. Na Švedskem je posebna pozornost namenjena vzgoji otrok. Glavna junakinja je pisateljica Astrid Lindgren, katere knjige so prevedene v 17 jezikov. V Vimmerbyju, kjer se je rodila ta slavna pisateljica, je nastalo miniaturno mesto, kjer živijo liki iz njenih knjig, ki so znani otrokom. Poleg slovesno praznovanih, tako kot v vseh drugih evropskih državah, katoliških praznikov, torej božiča in velike noči, so posebni lokalni prazniki t.i. Valpurga - pomladni praznik, ki se praznuje 30. aprila, čeprav je v mnogih delih države še sneg. Na ta dan, začenši leta 1928, se organizira lepotno tekmovanje, ki se imenuje izbor najlepše Lucije v Stockholmu. Sveče, ki gorijo na Lucijini glavi, so simbol svetlobe, ki premaga zle sile noči in zime. Še en švedski običaj je praznovanje sv. Jana, vedno organizirano naslednjo soboto, pred 24. junijem. Hrana je seveda pomemben del vsakega praznovanja. Kakorkoli že, povprečen Šved rad jede in pije v veseli družbi. Na kulinariki na Švedskem se posveča velika pozornost, švedska kuhinja pa je najbogatejša in najrazličnejša kuhinja v skandinavskih državah. Značilnost švedske kuhinje je kombinacija sladkih in slanih okusov. Klasična oblika obroka, priljubljena v številnih evropskih državah, je t.i smorgasbord, švedski bife. V času kosila Švedi jedo v naglici - običajno v restavraciji blizu svojega delovnega mesta ali preprosto v jedilnici podjetja. Glavni obrok dneva je večerja z družino 18:00. V času zimskega solsticija (22. decembra) na jugu Švedske dan traja le 6 ur, na severu zunaj polarnega kroga pa 24-urna polarna noč. V arktičnem delu države ulične svetilke pozimi ne izklapljajo, snežni plugi, ledolomci in odmrzovalniki delujejo 24 ur na dan. Švedi vsako leto izzivajo temo s praznovanjem zimskega festivala svetlobe. V okna so postavili goreče sveče, na mestnih trgih pa se svetijo božična drevesca.

Politika

Švedska je ustavna monarhija. Ustava ni en sam pravni akt, ker je sestavljena iz ločenih dokumentov:

  • 1974 "Akt oblike vlade"
  • 1948 "Zakon o svobodi tiska"
  • "Akt o nasledstvu prestola" iz leta 1810.

Poleg teh temeljnih pravic obstaja tudi "zakon o Riksdagu", ki je nižjega ranga od zgoraj omenjenega in dejansko zaseda vmesni položaj med temeljnimi pravicami in običajnimi zakoni. Kljub temu pa ga lahko poleg naslednjih treh aktov najdemo v naslednjih izdajah "švedske ustave". Sedanja ustava je začela veljati 1. januarja 1975. Sprejet je bil po dolgih razpravah, ki so se začele leta 1954. To razpravo je sprožilo bistveno neskladje med vsebino takratne ustave, ki je dala kralju prednost v političnem sistemu, in realnostjo, v kateri prevladuje parlament, ki ga nadzira švedska socialdemokratska delavska stranka (SAP). Na tem mestu velja omeniti, da je Švedska država, kjer reforme političnega sistema potekajo zelo počasi in običajno vključujejo sprejemanje že obstoječih rešitev.

Kralj je vodja države, vendar ima malo moči. Skozi stoletja jih je sistematično izgubljal pri drugih državnih organih: parlamentu, vladi in drugih osrednjih uradih. Formalno pa je še vedno predmet izvršilne oblasti. Najnovejša različica ustave pa omejuje njegove pristojnosti toliko, da so celo manjše od tistih britanske kraljice. Zato so v pristojnosti švedskega kralja:

  • zastopanje Švedske pri drugih voditeljih držav in diplomatih,
  • nadvlado v državni evangeličansko -luteranski cerkvi,
  • slovesno odprtje zasedanja Riksdaga,
  • podelitev Nobelove nagrade,
  • dajanje nasvetov, spodbujanje in opozarjanje parlamenta in vlade.

Monarh ima tudi pravico, da ga predsednik vlade seznani s stanjem države in najpomembnejšim delom vlade. Zanimivo je, da je kralj izgubil funkcijo vodje oboroženih sil. Prav tako nima pristojnosti imenovati predsednika vlade in odobriti imenovanja ministrov. Zanimivo pa je najti stavek iz "zakona o obliki vladanja", da kralj ni odgovoren za svoja dejanja. Trenutno je na švedskem prestolu Charles XVI Gustaf. Izvira iz dinastije Bernadotte, ki jo je ustanovil francoski maršal Jean -Baptiste Jules Bernadotte - pozneje Charles XIV John.

Švedski parlament, znan kot Riksdag, je enojni. Čeprav je bil do leta 1969 dvodomen, do leta 1866 pa štirikomorni. Volitve v Riksdag so:

  • običajni,
  • enako,
  • neposredno,
  • skrivnost.

Mandat parlamenta traja 4 leta, čeprav je do leta 1994 trajal le 3 leta. Kandidati za evropskega poslanca se v Riksdagu potegujejo za 349 sedežev. 310 sedežev prihaja iz volilnih okrajev in 39 z nacionalnih strank. Slednja skupina sedežev je razdeljena med stranke, ki so prišle v Riksdag, potem ko so presegle zahtevani prag 4% glasov na državo. Stranke, ki niso dobile 4%, vendar so v enem od volilnih okrajev dobile 12% glasov, imajo lahko tudi svoje poslance v parlamentu, ne smejo pa sodelovati v poglavju druge skupine sedežev. Poslanci so izvoljeni v skladu s spremenjenim proporcionalnim volilnim sistemom Saint -Lague. Državljani, starejši od 18 let, prejmejo tako pasivno kot aktivno glasovalno pravico. Za švedski parlament je značilna funkcija varamena ali poslanca. Vsak namestnik ima svojega namestnika, kar omogoča, da varamen prevzame njegovo funkcijo v položaju, ko je bil za kratek čas celo nezmožen opravljati svojih nalog. Varamen mora izhajati iz iste stranke kot njegov poslanec. Riksdag je glavni organ oblasti v državi. Ima zakonodajno in nadzorno funkcijo. Poleg tega je njen položaj okrepljen z izključno pravico do spremembe ustave in njene razlage. Švedi, čeprav spoštujejo temeljni zakon, ne pripisujejo velikega pomena njegovemu strogemu spoštovanju. Zakoni, ki jih je izdal Riksdag, morda še zdaleč niso ustavni. Ustavno sodišče na Švedskem torej ne obstaja. To stanje se pri obravnavi ustavnega prava imenuje ustavni dualizem. Kar zadeva omenjeno spremembo ustave, mora Riksdag za njeno izvajanje z absolutno večino glasov razglasiti dve enaki resoluciji, ki ju morata ločiti s parlamentarnimi volitvami. S temi volitvami je mogoče izvesti ustavni referendum. Za izvedbo je dovolj, da vloži predlog 1/10 vseh poslancev in ga sprejme do 1/3. Če državljani nasprotujejo spremembi, parlament ne more sprejeti druge resolucije. Če so državljani za, postopek ustavne spremembe nadaljuje novoizvoljeni Riksdag. Ko je izvoljen nov parlament, se ustanovi odbor za preverjanje volitev, kjer se lahko izpodbija: nepravilno izvajanje volitev. Vključuje:

  • predsednik (sodnik ali nekdanji sodnik, ki hkrati ne more biti namestnik)
  • 6 članov.

Druga zanimivost v Riksdagu je talman. Talman vodi parlament. Njegove funkcije vključujejo:

  • imenovanje predsednika vlade,
  • mu zaupa misijo oblikovanja vlade,
  • razlaga parlamentarnih postopkov,
  • določitev vrstnega reda, v katerem govorijo poslanci.

Talman mora ostati nepristranski, zato ne glasuje in ne govori za svojo stranko. Talman skupaj s svojimi namestniki, vodjo frakcij in vodjem kabineta Riksdag tvori Svet predsednikov, ki ima velik vpliv na zakonodajne procese. Riksdag imenuje tudi štiri varuhe človekovih pravic, vklj. dol

  • pravosodne zadeve,
  • vojska,
  • varstvo potrošnikov.

Njihova glavna naloga je, da vlada ostane odgovorna parlamentu. Tako varuh pravosodja skrbi za spoštovanje zakonov s strani državnih organov (razen vlade). Javnosti razkriva podatke o zlorabah. Vojaški varuh človekovih pravic je odgovoren za spremljanje skladnosti z zakoni na področju obrambe: vojaška služba in delovanje oboroženih sil. Varuh varstva potrošnikov pa bdi nad interesi kupcev, tako da prodajalci upoštevajo zakonodajo, skrbijo za kakovost ponujenih izdelkov in so pošteni glede cen. Interesi švedskega potrošnika so resnično zaščiteni. Poleg varuhov človekovih pravic Riksdag imenuje tudi guvernerja Banke Švedske, Talmana, vodjo kanclerje, sekretarja Riksdaga in predsednike stalnih in posebnih (ad hoc) komisij. Parlament ustanovi tudi Svetovalni svet za zunanje zadeve, ki ga sestavljajo:

  • 9 poslancev,
  • Talman,
  • kralj.

Je organ, ki se, kot že ime pove, ukvarja s svetovanjem in nadzorom zunanjepolitičnih subjektov. Ti stalni odbori uživajo visoko stopnjo avtonomije. Izbrani so na podlagi ravnovesja strank v parlamentu. Njihove pristojnosti vključujejo: izdajanje mnenj o predlogih zakonov in sklepih, ki so bili pozneje predloženi Riksdagu. Odbori so kraj pogovorov s strokovnjaki in ministri, ki dokončno izkristalizirajo obliko in vsebino prihodnjega zakona. Kar zadeva predčasno razpustitev parlamenta, se lahko zgodi v dveh primerih. V prvem mora Talman štirikrat zavrniti kandidaturo novega predsednika vlade. Drugič, ko bo vlada v enem tednu po glasovanju o nezaupnici (na Švedskem obstaja šele od leta 1969), odredila nove volitve.

Vlada izvaja izvršilno in zakonodajno oblast in jo sestavljajo predsednik vlade in njegovi imenovani ministri. Na Švedskem obstajata dve kategoriji ministrov. Prvi so ministri, ki vodijo določena ministrstva, drugi pa ministri brez portfelja (tako imenovani svetovalci svetovalci). Ministrstva niso zelo obsežna. Imajo le vodstveno in zakonodajno funkcijo, saj so ob njih obsežni osrednji uradi. Njihovi uradniki so apolitični in dobro izobraženi. Te pisarne so odgovorne za vsakodnevno upravljanje. To stanje se imenuje dualizem vladne uprave. Povečuje učinkovitost državnih institucij. Izjema od tega pravila je Ministrstvo za zunanje zadeve, ki edino združuje upravljanje in upravljavske funkcije. Premier vlade je vedno vodja vladajoče stranke, čeprav ne vedno večinske stranke, saj na Švedskem obstaja načelo švedskega manjšinskega parlamentarizma. Njegov pojav je, da je možno pravilo stranke, ki je v Riksdagu manjšina. To je posledica pragmatizma Švedov, ki so pripravljeni na kompromise in imajo raje interese države kot interese stranke. To načelo je SAP pogosto uporabljal. Talman določi premiero. Predlog predstavi Riksdagu. Če ga parlament štirikrat zavrne, se postopek imenovanja predsednika vlade izvede šele po novih, naročenih volitvah. Kot sem že omenil, je na Švedskem glasovanje o nezaupnici. Če jih prejme premier, mora odstopiti celotna vlada, kar med drugim povzroča izjemno močan položaj predsednika vlade v Svetu ministrov. Na Švedskem pogosto vlada več let en premier. Dober primer je T. Erlander, ki je vladal v letih 1946–1969. Poleg tega, da je odgovorna Riksdagu, vlada nosi tudi ustavno odgovornost. Na Švedskem obstaja ustavna komisija Riksdaga, ki preverja, ali vlada spoštuje zakone in ali njeno politiko vodijo interesi Kraljevine. Vlada imenuje tudi svoje varuhe človekovih pravic, vendar imajo od parlamentarnih varuhov drugačna pooblastila in naloge. Imenuje jih vlada in nadzorujejo skladnost z zakonodajo na nekaterih področjih javnega življenja. Vlada imenuje tudi kanclerja za pravosodje, ki postane izjemen odvetnik. Njegov glavni cilj je zaščita državnih interesov. Obravnava tudi vprašanja svobode tiska. Poleg tega je predstavnik vlade v civilnopravnih sporih. Goran Persson je trenutno predsednik vlade. Vodi manjšinsko vlado, odvisno od glasov Zelenih in komunistov. Sedanja vlada je sestavljena iz predsednika vlade in 22 ministrov. Med njimi je veliko žensk.

V povojnih letih je na Švedskem prevladovala ena stranka: Švedska socialdemokratska delavska stranka (SAP), ki je neprekinjeno izvajala oblast od leta 1932 do 1976, ko je izgubila na volitvah. Leta 1991 je doživela drugi poraz, vendar so jo poznejše volitve leta 1994, 1998 in 2002 vrnile na oblast. Kot lahko vidite, ta stranka vsekakor prevladuje v političnem življenju Švedske. SAP je bil ustanovljen leta 1889. Večina njegovih članov je sindikalnih aktivistov. SAP je zagovornik socialne države, podpira močan vpliv države na gospodarstvo in socialno enakost. SAP prav tako pripisuje pomen enakim pravicam žensk. Posledično na Švedskem udeležba žensk v izvoljenih političnih organih pogosto doseže 50%. Skrajno leva stranka je Leva stranka (VP), ustanovljena leta 1990 kot naslednica komunistov. Kljub radikalizmu sprejema parlamentarno pot v socializem. Druga pomembna stranka je Zmerna koalicijska stranka (MSP). Ta skupina se nanaša na konzervativne vrednosti. Člani te stranke so zagovorniki monarhije, tesnih vezi s Cerkvijo, zmanjšanja obsega socialnih prejemkov in zniževanja davkov. Zastopa interese velikega kapitala. Druga pomembna stranka je Liberalna stranka (FP), ki je zagovornica "socialnega liberalizma". Tako kot konservativci nasprotujejo posredovanju države in širitvi socialnega sistema. Leta 2002 so bili liberalci na volitvah precej uspešni, saj so pridobili podporo 13,3% volivcev. Omeniti je treba tudi stranko Center, ki je levosredinska skupina, ki zastopa interese kmetov in malih podjetij. Omeniti moramo tudi Krščansko demokratsko stranko (KdS), ki sebe opisuje kot središče, alternativo levici in desnici. Na zadnjih volitvah so v parlament vstopili tudi Zeleni, za katere je prioriteta seveda varovanje okolja. Kot lahko vidite, je švedski strankarski sistem bogat s strankami, vsekakor pa prevladuje ena izmed njih - SAP, ki vsakih nekaj mandatov v Riksdagu izgubi moč. Nazadnje je izgubila leta 1991, ko so koalicijo sestavili MSP, CP, FP in KdS.

Princesa Victoria, Victoria Ingrid Alice Désirée (rojena 14. julija 1977), dedič švedskega prestola. Najstarejši otrok švedskega kralja, Charlesa XVI Gustafa in kraljice Silvije. Vojvodinja Västergötlandska. Polni naslov je njena kraljevska visokost prestolonaslednica Victoria.

V primeru njenega prestola bo princesa Victoria prva ženska v 300 letih, ki je postala vladarka Švedske. Ima brata princa Charlesa Filipa (rojen 1979) in sestro princesi Magdaleni (rojeni 1982). Prestolonaslednik je po zakonu iz leta 1979 in je tudi na nasledstvenem seznamu britanskega prestola.

Göran Persson (rojen 20. januarja 1949) je 41. premier Švedske. Na položaju je od marca 1996. Persson je tudi vodja Švedske socialdemokratske delavske stranke (Sveriges socialdemokratiska arbetareparti). Perssonov predhodnik na položaju predsednika vlade je bil Ingvar Carlsson.

Gospodarstvo

Švedska je najbogatejša skandinavska država in ena najbolj industrializiranih držav na svetu, čeprav je še pred 100 leti tukaj vladala revščina in so bili Švedi prisiljeni emigrirati v Ameriko zaradi kruha. Švedska je ekonomsko zelo razvita država, učinkovito organizirana, politično nevtralna in uspešna. Njen cilj je državljane izenačiti tako glede pravic kot dohodka. Industrijski razvoj se je obsežno začel v zadnjem desetletju 19. stoletja, kar je posledica vse večjega povpraševanja po železovi rudi, ki je glavno mineralno bogastvo države. Poleg tega se pridobiva baker, svinec, cink, srebro, zlato in piriti. Pomanjkanje energetskih virov nadomeščajo hidroelektrarne, ki se nahajajo zlasti na rekah na severu. Na podlagi referenduma leta 1982 je bilo sklenjeno, da bo Švedska do leta 2010 opustila uporabo jedrske energije in zaprla vse jedrske elektrarne. Država ima največje gozdno območje od vseh evropskih držav (64%). Na enega prebivalca je skoraj 3 ha gozdov. Velika številčnost gozdov je Švedski omogočila doseči svetovno raven v proizvodnji lesa, celuloze, papirja in kartona. Rastline te industrije so skoncentrirane predvsem na obalah Botniškega zaliva, 60% celotne proizvodnje te industrije pa se izvozi. Švedska tudi izvaža svoje sposobnosti. Švedske banke in zavarovalnice delujejo v mestih na skoraj vseh celinah. Še posebej aktivni so švedski inženirji, ki gradijo hidroelektrarne, jezove, lesna podjetja, letališča, bolnišnice in druge javne gospodarske objekte.

Družba

Tradicije

Večini javnih mest je na Švedskem prepovedano kajenje, vklj. na javnem prevozu, avtobusnih in železniških postajah. V restavracijah morajo biti ločeni prostori za nekadilce.

Švedi so prijazni do turistov in jim običajno pripravljeni pomagati. Klicanje po imenu je običajno in pozdrav "Hej!" se pogosto sliši od tujcev.

Sproščena oblačila so dovoljena skoraj povsod, zlasti poleti.

Nasveti so vključeni v račun, vendar se lahko znesek zaokroži na največ 10%.

Priprave

Vizumi

Poljski državljani uživajo pravico do prostega gibanja oseb v Evropski uniji / Evropskem gospodarskem prostoru. Potni list, ki upravičuje vstop brez vizumov in bivanje (ne glede na njegov namen) na ozemlju Kraljevine Švedske do 90 dni, je potni list ali osebna izkaznica (stari in novi vzorec). Przed wyjazdem należy się upewnić, czy dokument jest w wystarczająco dobrym stanie technicznym i pozwala na stwierdzenie tożsamości (szczególną uwagę w przypadku starszych, książeczkowych dowodów osobistych należy zwrócić na aktualność zdjęcia). Ograniczenia swobodnego przemieszczania się i pobytu mogą mieć miejsce jedynie z uwagi na zasady polityki bezpieczeństwa i zdrowia publicznego. Dodatkowe informacje w wersji elektronicznej dostępne są na stronie internetowej MSZ w dziale Informacje konsularne – „Informacje dla obywateli polskich wyjeżdżających do innych krajów UE/EOG”.

Z dniem 30 kwietnia 2006 r. (zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2004/38/WE z 29 kwietnia 2004 r.) w przypadku pobytu nie przekraczającego trzech miesięcy obywatele UE uzyskują prawo pobytu w innym państwie członkowskim bez żadnych dodatkowych warunków i formalności poza koniecznością posiadania ważnego dowodu tożsamości lub paszportu. Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu uzyska też członek rodziny obywatela UE nie mający unijnego obywatelstwa, niezależnie od jego przynależności państwowej.

Pobyt powyżej 90 dni. Prawo pobytu na okres przekraczający trzy miesiące uzyskują obywatele UE:

  • zatrudnieni lub prowadzący działalność gospodarczą w goszczącym państwie członkowskim;
  • mający wystarczające środki utrzymania dla siebie i członków swojej rodziny, aby nie stanowić podczas swego pobytu obciążenia dla systemu pomocy społecznej goszczącego państwa członkowskiego, oraz mający pełne ubezpieczenie zdrowotne;
  • przybyli do goszczącego państwa członkowskiego w celu podjęcia nauki, w tym szkolenia zawodowego, oraz mający pełne ubezpieczenie zdrowotne i środki finansowe na swoje utrzymanie.

W przypadku takiego pobytu po 30 kwietnia 2006 r. państwa członkowskie mogą wymagać od obywateli UE jedynie zarejestrowania się w urzędzie właściwym dla miejsca pobytu i uzyskania dowodu zarejestrowania się. Osoby, które zamierzają przebywać w Szwecji dłużej lub też osiedlić się tu, powinny złożyć wniosek i uzyskać prawo pobytu (uppehållstillstånd). W tym celu należy skontaktować się z najbliższym oddziałem szwedzkiego Urzędu Migracyjnego (Migrationsverket: www.migrationsverket.se). Do złożenia wniosku, jak i do załatwienia innych spraw związanych z pobytem (bank, ubezpieczenie) wymagany jest paszport. Za złożenie wniosku i wydanie zgody na pobyt nie są pobierane żadne opłaty. Decyzje podejmowane są w ciągu 6 miesięcy od daty złożenia wniosku. W przypadku negatywnej decyzji urzędu migracyjnego należy opuścić Szwecję. Przysługuje wówczas odwołanie do Komisji ds. Cudzoziemców (Utlänningsnämnden) w terminie trzech tygodni od daty otrzymania informacji o odrzuceniu wniosku. Po uzyskaniu pozwolenia na pobyt w Szwecji na okres minimum 1 roku otrzymuje się szwedzki numer ewidencyjny, potocznie nazywany numerem osobowym (personnummer), co jest podstawowym warunkiem stabilnego funkcjonowania w tym kraju. Bez niego praktycznie nie można np. założyć konta w banku, wynająć mieszkania, podłączyć telefonu. Do czasu uzyskania numeru osobowego mająca prawo pobytu rodzina pracownika nie może korzystać z objętego ubezpieczeniem leczenia planowego (sam pracownik może być objęty opieką medyczną na podstawie numeru prowizorycznego – samordningsnummer); żona i dzieci pracownika mogą w tym przypadku korzystać tylko z leczenia, do którego uprawnia ich Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) lub inny, odpowiedni dokument kategorii E100.

Przepisy celne

Osoby wjeżdżające bezpośrednio z obszaru UE nie płacą cła za przewożone rzeczy przeznaczone do użytku osobistego i nie są poddawane żadnym formalnościom granicznym. Ograniczenia i specjalne wymogi dotyczą wwozu: zwierząt, alkoholu, tytoniu, broni i amunicji, niebezpiecznych narzędzi, strzykawek podskórnych wraz z igłami. Niedozwolony jest wwóz narkotyków, środków dopingujących, pornografii. Restrykcje wywozowe obejmują m.in. materiały palne, produkty o znaczeniu strategicznym oraz przedmioty o szczególnej wartości dla kultury. Nie ma ograniczeń co do wwozu z terenu UE do Szwecji środków finansowych. Transakcje powyżej 100 000 SEK są rejestrowane ze względów statystycznych. Bezcłowy przywóz alkoholu z innego kraju UE do Szwecji możliwy jest pod warunkiem, że wwiezie go osobiście osoba w wieku minimum 20 lat i będzie on przeznaczony jedynie na własne potrzeby. Obowiązują następujące limity: 10 l mocnego alkoholu, 20 l produktów o średniej zawartości alkoholu, 90 l wina, 110 l piwa. Papierosy mogą być wwiezione przez osobę pełnoletnią w ilości do 200 sztuk. Szczegółowe informacje dotyczące importu i eksportu towarów dostępne są na stronie internetowej szwedzkiego Urzędu Ceł. Przy zakupach w Szwecji obowiązuje podatek VAT (w Szwecji nazywany MOMS) i akcyza na wybrane towary, takie jak alkohol i papierosy. Prawie wszystkie towary objęte są podstawową stawką VAT w wysokości 25% ceny.

Właściciel psa lub kota może wwieźć zwierzę do Szwecji pod warunkiem właściwego oznakowania go tatuażem lub mikrochipem oraz przedstawienia aktualnego paszportu dla zwierzęcia z udokumentowaniem odpowiednich szczepień i badań (szczepienie przeciw wściekliźnie wraz z testami na antyciała, odrobaczenie).

Przywóz broni do Szwecji z terenu Polski w celach łowieckich i sportowych następuje na podstawie Europejskiej Karty Broni Palnej oraz udokumentowania przyczyny podróży.

Przepisy prawne

Polacy mogą w zasadzie bez przeszkód nabywać nieruchomości w Szwecji. Nie jest wymagane uzyskiwanie specjalnych pozwoleń, z wyjątkiem nabycia nieruchomości o charakterze rolniczym oraz w celu wynajmu. Właściwymi urzędami w sprawach badania, czy występują przeszkody co do zakupu nieruchomości przez cudzoziemców, są organy administracji lokalnej szczebla wojewódzkiego. Ponadto w przypadku zakupu lokalu spółdzielczego zaleca się uprzedni kontakt z zarządem wspólnoty. Umowę należy zarejestrować w urzędzie skarbowym i wnieść opłatę od umowy cywilnoprawnej (1,5% wartości nieruchomości). Obowiązuje powszechny roczny podatek od nieruchomości (dotyczy domów wolno stojących, posiadłości i gruntów). Właściciel obowiązany jest do składania corocznej deklaracji podatkowej i opłacania podatku katastralnego. Zaleca się zawieranie kontraktu na zakup nieruchomości za pośrednictwem szwedzkich koncesjonowanych agentów ds. nieruchomości lub doradców bankowych. Adresy agentów można uzyskać w szwedzkim Stowarzyszeniu Agentów Nieruchomości (Mäklarsamfundet). Zakup nieruchomości w Szwecji nie uprawnia automatycznie właściciela do uzyskania prawa pobytu.

Wymiana waluty

Szwecja nie jest członkiem Europejskiej Unii Walutowej, dlatego ceny są podawane wyłącznie w koronach, bez przeliczania na euro. Przyjezdni mogą wymienić walutę w bardzo sprawnie działających bankach, lepszy kurs oferują jednak kantory – te ostatnie rzadziej występują na prowincji. Zarówno w bankach, jak i kantorach pobierana jest prowizja. Bankomaty znajdują się przed większością banków i w większych centrach handlowych. Karty płatnicze przyjmuje się prawie wszędzie, w większych sklepach można również płacić czekami podróżnymi, a niekiedy także częściej używaną zagraniczną walutą.

Ubezpieczenia

Ze względu na wysokie koszty usług medycznych w Szwecji zaleca się wykupienie indywidualnej polisy ubezpieczeniowej od kosztów leczenia, od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz na powrót chorego do kraju. Przy podróżach samochodem wskazane jest dodatkowe ubezpieczenie komunikacyjne (oprócz obowiązkowego OC również assistance i AC).

Dojazd

Samolotem

Bezpośrednie połączenia między Szwecją i Polską oferują linie lotnicze LOT, Wizz Air oraz Norwegian. Samoloty do Szwecji latają również w barwach linii SAS (przesiadka w Kopenhadze), Finnair (przesiadka w Helsinkach), KLM (przesiadka w Amsterdamie) lub Lufthansa (przesiadka w Düsseldorfie, Monachium lub Frankfurcie).

W przypadku lotu liniami Wizz Air do Sztokholmu może zajść potrzeba dojechania do Sztokholmu (Stockholm City) autobusem, gdyż samolot ląduje na lotnisku Skavsta (100 km na południe od Sztokholmu). Bilet w jedną stronę kosztuje 130 SEK (w dwie 199 SEK). Podróż trwa około 80 minut i jest obsługiwana przez Flygbussarna. Gdy istnieje potrzeba dotarcia na Arlande (międzynarodowe lotnisko w Sztokholmie), należy ze Sztokholmu pojechać autobusem Flygbussarna. Cena biletu w jedną stronę to 89 SEK (w obie 170 SEK), czas podróży wynosi około 40 minut.

Pociągiem

Między Szwecją a Polską nie ma bezpośredniego połączenia kolejowego. Aby dojechać pociągiem należy skorzystać z pociągu Berlin Night Express kursującego między Malmö i Berlinem. Jest to pociąg nocny i wymagane jest wykupienie miejsca w wagonie sypialnym. Cena w dwuosobowym przedziale sypialnym wynosi za bilet jednokierunkowy 1100 SEK. Dzieci płacą 750 SEK. Więcej informacji o pociągu, cenach przejazdów i zniżkach, znajdziesz na stronie internetowej Berlin Night Express. Z Berlina i Malmö należy skorzystać z przesiadek aby dostać się do punktu docelowego.

Inną alternatywą jest dostanie się do Kopenhagi lub Malmö, a następnie skorzystanie z pociągu lokalnego łączącego te dwa miasta. Między Kopenhagą i Malmö pociągi kursują co 20 minut od godziny 5 rano do północy. Od północy do 5 rano raz na godzinę. Bilet jednorazowy kosztuje 80 SEK dla dorosłych i 40 SEK dla dzieci od 6 do 16 lat. Poniżej 6 lat przejazd jest darmowy.Więcej informacji o pociągu, cenach przejazdów i zniżkach, znajdziesz na stronie internetowej Skånetrafiken.

Samochodem

Jadąc samochodem najłatwiej jest skorzystać z oferty jednej z linii promowych. Wybierając drogę lądową musimy skorzystać z otwartego w roku 2000 mostu öresund (öresundsBron), łączącego Kopenhagę w Danii z Malmö w Szwecji. Cena za jednorazowy przejazd mostem dla samochodu osobowego wynosi 285 SEK. Więcej informacji o cenach przejazdów oraz inne ciekawostki o moście, znajdziesz na stronie internetowej öresundsBron.

Autobusem

Pragnąc dojechać autobusem do Szwecji lub Polski możesz skorzystać z usług poniższych przewoźników. (Podane poniżej przykłady cen dotyczą osoby dorosłej)

Baltic ExpressBuss AB[1] – oferuje regularne połączenia autobusowe między większymi miastami w Polsce i Szwecji. Autobusy korzystają z przeprawy promowej między Świnoujściem i Ystad lub między Gdynią i Karlskroną. Cena za przejazd ze Sztokholmu do Warszawy kosztuje 795 SEK w jedną lub 1195 SEK w obie strony.

EUROLINES[2] – na trasie Szwecja – Polska obsługuje dwie linie: Warszawa – Poznań – Szczecin – Malmö – Göteborg i Kraków – Wrocław – Malmö – Göteborg. Autobusy korzystają z przeprawy promowej między Świnoujściem i Ystad. Cena za przejazd z Göteborga do Warszawy kosztuje 380 PLN (około 760 SEK) w jedną lub 630 PLN (około 1260 SEK) w obie strony.

TOURBALTIC[3] – na trasie Szwecja – Polska obsługuje dwie linie: Warszawa – Poznań – Szczecin – Malmö – Göteborg i Łódź – Warszawa – Gdańsk – Karlskrona – Göteborg. Autobusy korzystają z przeprawy promowej między Świnoujściem i Ystad lub między Gdynią i Karlskroną. Cena za przejazd z Göteborga do Warszawy kosztuje 810 SEK w jedną lub 1210 PLN w obie strony.

Promem

Promy to najtańszy, a jednocześnie bardzo przyjemny środek dojazdu do Szwecji. Już samą podróż promem można traktować jako formę wypoczynku dzięki znajdującym się tam sklepom, restauracjom i barom. Dodatkową zaletą promów jest możliwość przewiezienia samochodu. Przy rezerwacji biletów promowych trzeba pamiętać że ceny często zmieniają się w zależności od sezonu i czy płynie się rejsem dziennym czy nocnym.

Podane poniżej przykłady cen dotyczą osoby dorosłej.

Promy do Szwecji z Polski

Polferries[4] – promy kursują na trasach Gdańsk – Nynäshamn (koło Sztokholmu) i Świnoujście – Ystad. Przejazd z Gdańska do Nynäshamn trwa 19 godzin a ze Świnoujścia do Ystad 9 godzin 30 minut. Cena za przejazd z Gdańska do Nynäshamn wynosi 495 SEK w jedną lub 880 SEK w obie strony. Natomiast cena za przejazd ze Świnoujścia do Ystad wynosi 450 SEK w jedną lub 750 SEK w obie strony. Do powyższych cen należy doliczyć ewentualną opłatę za kabinę, która na trasie Gdańsk – Nynäshamn jest szczególnie polecana.

Stena Line[5] – promy kursują na trasie Gdynia – Karlskrona. Przejazd trwa 10 godzin 30 minut. Cena za przejazd jednostronny waha się w zależności od dnia tygodnia między 335 SEK a 395 SEK. Cena za przejazd dwustronny – między 515 SEK a 595 SEK.

Unity Line[6] – promy kursują na trasie Świnoujście – Ystad. Przejazd trwa 6 godzin 45 minut. Cena za przejazd jednostronny waha się w zależności od pory roku między 450 SEK a 520 SEK. Cena za przejazd dwustronny – między 750 SEK a 820 SEK.

Promy do Szwecji z Danii

HH-Ferries[7] – promy kursują na trasie Helsingør (Dania) – Helsingborg. Przejazd trwa 20 minut. Cena za przejazd jednostronny waha się w zależności od dnia tygodnia między 9 SEK a 18 SEK. Cena za przejazd dwustronny – między 18 SEK a 36 SEK.

Scandlines[8] – promy kursują na trasie Helsingør (Dania) – Helsingborg. Przejazd trwa 20 minut. Bilet jednostronny kosztuje 22 SEK a dwustronny 40 SEK.

Stena Line[9] – promy kursują na trasach Frederikshavn (Dania) – Göteborg i Grenå (Dania) – Varberg. Przejazd z Frederikshavn do Göteborga trwa od 2 godzin do 3 godzin 30 minut w zależności od promu, a z Grenå do Varberg 4 godziny. Cena za przejazd z Frederikshavn do Göteborga wynosi od 100 SEK do 160 SEK w zależności od dnia tygodnia. Natomiast cena za przejazd z Grenå do Varberg wynosi od 100 SEK do 140 SEK w zależności od dnia tygodnia.

Promy do Szwecji z Niemiec

Scandlines[10] – promy kursują na trasach Sassnitz (Niemcy) – Trelleborg (koło Malmö) i Rostock – Trelleborg. Przejazd z Sassnitz do Trelleborga trwa 3 godziny 45 minut, a z Rostocku do Trelleborga 5 godzin 45 minut. Cena za przejazd z Sassnitz do Trelleborga wynosi 100 SEK w jedną lub 200 SEK w obie strony. Natomiast cena za przejazd z Rostocku do Trelleborga wynosi 180 SEK w jedną lub 360 SEK w obie strony.

TT-line[11] – promy kursują na trasach Travemünde (Niemcy) – Trelleborg (koło Malmö) i Rostock – Trelleborg. Przejazd z Travemünde do Trelleborga trwa 7 godzin, a z Rostocku do Trelleborga od 3 godzin do 7 godzin w zależności od promu. Cena za przejazd z Travemünde do Trelleborga wynosi 100 SEK w jedną lub 200 SEK w obie strony. Natomiast cena za przejazd z Rostocku do Trelleborga wynosi 180 SEK w jedną lub 360 SEK w obie strony.

Stena Line[12] – promy kursują na trasie Kilonia (Kiel) – Göteborg. Przejazd trwa 13 godzin 30 minut. Cena za przejazd jednostronny waha się w zależności od dnia tygodnia i pory roku między 310 SEK a 710 SEK.

Przejścia graniczne

Podział administracyjny

Podział administracyjny Szwecji

Szwecja jest podzielona na 21 regionów terytorialnych (szw. län – odpowiednik polskiego województwa):

Miasta

Według kryteriów statystycznych w Szwecji wyróżnia się podział na tätorty i småorty. Podział wraz z wyzanczeniem granic miejscowości oraz wyliczeniem liczby ich ludności jest przeprowadzany co 5 lat przez Statistiska centralbyrå (SCB) według obowiązującej definicji. Określenie „miasto” było oficjalnie stosowane do 1 stycznia 1971, kiedy wprowadzono w Szwecji reformę administracyjną. Zniesiono wówczas dotychczasowy podział na gminy wiejskie (landskommuner), miejskie (stadskommuner) i köping (köpingskommuner). W ich miejsce wprowadzono jednolity typ gminy. Tym samym posiadanie historycznego statusu miasta (gminy miejskiej) straciło administracyjne i prawne znaczenie.

Ciekawe miejsca

Największe atrakcje

Sztokholm i okolice

  • Gamla Stan, Sztokholm – spacer wąskimi uliczkami Starego Miasta przenosi w atmosferę średniowiecznego Sztokholmu;
  • Vasamuséet, Sztokholm – fascynujący okręt z XVII w. podniesiony z dna sztokholmskiego portu i pieczołowicie przywrócony do dawnego stanu;
  • Drottningholm, Sztokholm – wycieczka statkiem do rokokowej rezydencji rodziny królewskiej nad brzegiem jeziora Melar;
  • Schronisko młodzieżowe Af Chapman, Sztokholm – nocleg na pokładzie statku-schroniska zacumowanego w centrum stolicy;
  • Birka nad jeziorem Melar – historia wikingów oglądana z bliska w miejscu, gdzie niegdyś wznosiły się zabudowania najstarszego miasta Szwecji;
  • Wyspa Gällnö, archipelag sztokholmski – spacer w leśnej gęstwinie i kąpiel w morzu na wyspie o brzegach porośniętych barwnymi kwiatami;
  • Gamla Uppsala – królewskie kopce grobowe i piękny średniowieczny kościół na miejscu starożytnej pogańskiej osady.

Göteborg i okolice

  • Galeria Fürstenberg – największa atrakcja wspaniałego Muzeum Sztuki; obrazy autorstwa najwybitniejszych szwedzkich malarzy XIX i początku XX w.;
  • Kawiarnie Hagi – filiżanka kawy wypita przy kawiarnianym stoliku w starej robotniczej dzielnicy Göteborga;
  • Marstrand – forteca na wybrzeżu Bohuslän;
  • Smedje Volund – wzniesiony z różowego granitu dom, a zarazem pracownia mistrza kowalstwa Berthe Johanssona, gdzie piękne meble wykuwane są z metalowych elementów wraków wydobytych z morza;
  • Fiskebåckskil – malownicza wioska rybacka na wybrzeżu Bohuslän z pracownią malarza Carla Wilhelmsona;
  • Fallensdagar, Trollhattan – trzydniowy festiwal muzyki i tańca organizowany pod koniec lipca przy wspaniale oświetlonych wodospadach;
  • Kinekulle – „Góra kwiatów” na południowym brzegu jeziora Wener, słynąca z kamieni runicznych i średniowiecznych kościołów.

Południowy zachód

  • Twierdza w Varbergu – nocleg w starym więzieniu, dziś wspaniałym schronisku młodzieżowym, górującym nad zachodnim wybrzeżem
  • Nimis – wspinaczka po niezwykłej rzeźbie z wyrzuconego na ląd drewna, która pochyla się ku morzu na półwyspie Kullen;
  • Ogrody Sofiero – najlepiej zwiedzać je wczesnym latem, kiedy słynny wąwóz rododendronów rozkwita kolorami;
  • Katedra w Lund – najwspanialsza romańska katedra w północnej Europie i niesamowita krypta, w której – jak głosi legenda – wielkolud Finn zamienił się w kamień;
  • Parki Malmö – eleganckie, pełne spokoju ogrody – schronienie przed kipiącą energią trzeciego co do wielkości miasta Szwecji;
  • Sandhammaren – kilometry piasków pod słonecznym niebem południowego wybrzeża Skanii;
  • Gourmet Grön – gastronomiczna oaza w Karlshamn w prowincji Blekinge – najlepsze wegetariańskie dania w Szwecji.

Południowy wschód

  • Zamek w Kalmarze – warto zwiedzić wnętrza XII-wiecznej twierdzy, przepięknie przekształconej w renesansowy pałac;
  • Kullzenska Caféet, Kalmar – smakowite ciastka w uroczym XVIII-wiecznym domu;
  • Dom Emigrantów, Växjö – wystawa opowiadająca o losach milionów Szwedów zmuszonych do emigracji do Stanów Zjednoczonych w XIX w.; obowiązkowy punkt programu w Smĺlandzie;
  • Västänas Slott, Röttle – pensjonat w zabytkowym domu, z widokiem na jezioro Wetter;
  • Vadstena – najbardziej nastrojowe miasto na wschodnim brzegu jeziora Wetter ze słynnym klasztorem założonym przez pierwszą kanonizowaną kobietę w Szwecji, św. Brygidę;
  • Fabryki włókiennicze w Norrköping – opisane przez Carla Millesa jako najpiękniejszy krajobraz przemysłowy w Europie; budynki ze sztukateriami odbijają się w wodach tętniącego życiem miasta;
  • Visby, Gotlandia – godne obejrzenia mury obronne dawnej hanzeatyckiej twierdzy; okazja do dobrej zabawy razem z tysiącami młodych Szwedów, którzy odwiedzają tę bałtycką wyspę latem.

Wybrzeże Zatoki Botnickiej – od Gävle po Haparandę

Rejs po rzece Angerman, Härnösand – podróż statkiem do spokojnego Solleftea jedną z piękniejszych rzek Szwecji

  • Högbonden, Höga Kusten – noc spędzona w dawnej latarni morskiej na nieskażonej cywilizacją wyspie;
  • Farma łosi, Bjurholm – bliskie spotkanie z największym lądowym zwierzęciem Europy na fascynującej farmie koło Umeå;
  • Pite Havsbad, Pitea – najlepsze kąpielisko północnej Szwecji, słynące z długich, słonecznych dni i ciepłych wód;
  • Gammelstad, Lulea – 450 drewnianych domków największej w Szwecji wioski parafialnej;
  • Archipelag u wybrzeży Lulea – rejs do jednej z dziesiątek porośniętych sosnowymi lasami wysp na krańcu Zatoki Botnickiej.

Środkowa Szwecja

  • Podróż pociągiem Inlandsbanan – szansa obejrzenia wspaniałych szwedzkich lasów i majestatycznych rzek z bliska, bez potrzeby wychodzenia z przedziału;
  • Plaże na wyspach, Kristinehamn – wiele wysp na jeziorze Wener obiecuje odpoczynek i opaleniznę;
  • Wspinaczka w górach Härjedalen – powrót do natury w dalekiej górskiej prowincji środkowej Szwecji;
  • Spływ rzeką Klarälven, Karlstad – budowa tratwy i spływ najbardziej malowniczą rzeką Värmlandu;
  • Poszukiwanie potwora, Östersund – polowanie na szwedzką wersję potwora z Loch Ness w uroczym mieście na brzegu jeziora;
  • Park Niedźwiedzi Grönklitt, Orsa, Dalarna – największy park niedźwiedzi w Europie dający szansę podglądania ich z bliska.

Szwedzka Laponia

  • Droga przez Pustkowie, Strömsund – surowe piękno północnej Szwecji na odludnej, krętej drodze prowadzącej w głąb Laponii;
  • Przysmaki lapońskie, Klippen – w restauracji hotelowej w zagubionej wiosce na północy można skosztować prawdziwych lokalnych delikatesów. W jadłospisie potrawy z renifera, łosia i niedźwiedzia;
  • Lappstaden, Arvidsjaur – udostępnione do zwiedzania drewniane chatki i domki na planie kwadratu w lapońskiej wiosce parafialnej pozwalają poznać bliżej życie rdzennych mieszkańców Szwecji;
  • Szlak Kungsleden, Jäkkvik – jeden z najmniej uczęszczanych i najpiękniejszych odcinków szlaku wędrówkowego na północy, prowadzący przez Park Narodowy Pieljekaise;
  • Krąg polarny, Jokkmokk – przekroczenie magicznej linii daje poczucie spełnienia. Najlepsze miejsce do podziwiania zorzy polarnej;
  • Lodowy Hotel, Jukkasjärvi – możliwość spędzenia nocy w temperaturze –5 °C w nieprzepuszczającym zimna śpiworze w jednym z najsłynniejszych hoteli świata.

Najważniejsze muzea

Obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO

Transport

Po Szwecji bez problemu podróżować można samolotem, pociągiem i autobusem.

Informacje dla kierowców

Samochody prywatne mogą być swobodnie wwożone do Szwecji z terenu UE i użytkowane na obcych tablicach rejestracyjnych do 1 roku. Przed dokonaniem rejestracji samochodu w Szwecji niezbędny jest obowiązkowy (płatny) przegląd w wyspecjalizowanej sieci stacji diagnostycznych (Svensk Bilprovning). Niezbędne jest do tego prawo jazdy i polski dowód rejestracyjny. Po pozytywnej inspekcji pojazdu należy złożyć odpowiedni wniosek rejestracyjny do Centralnego Rejestru Pojazdów (Bilregistret). Osoba składająca wniosek musi wykazać miejsce zamieszkania w Szwecji oraz dowód tożsamości. Przywóz do Szwecji nowego samochodu (o przebiegu mniejszym niż 6000 km lub w ciągu 6 miesięcy od daty pierwszej rejestracji) będzie się wiązać z koniecznością zapłaty podatku VAT. Informacje na temat sprowadzania oraz rejestracji pojazdów w Szwecji znajdują się na stronie internetowej Urzędu Transportu Drogowego (Vägverket). Ważne prawo jazdy wydane w Polsce obowiązuje w Szwecji, jeśli nie zostało wymienione na szwedzkie prawo jazdy. Prawo jazdy wydane w Polsce może być wymienione na szwedzkie, jeśli posiadacz uzyskał pozwolenie na stały pobyt w Szwecji. Wnioski w tych sprawach przyjmują właściwe szwedzkie urzędy wojewódzkie (Länsstyrelsen). Bezwzględny limit wieku dla osób kierujących pojazdami samochodowymi wynosi 18 lat. Ponadto warto wiedzieć, że:

  • niezależnie od pory dnia i roku używanie świateł mijania jest obowiązkowe;
  • z uwagi na bardzo częste i tragiczne w skutkach kolizje ze zwierzyną leśną (np. z łosiami) należy zachować szczególną ostrożność podczas prowadzenia samochodu przez tereny zalesione – koszty ewentualnych szkód po kolizji ze zwierzyną leśną użytkownik pojazdu ponosi we własnym zakresie, o ile nie wykupi specjalnego ubezpieczenia;
  • rygorystycznie traktowane są ograniczenia prędkości na drogach (są one zmienne, jednak najczęściej występują: autostrady – 120-100 km/godz., drogi – 90-70 km/godz., teren zabudowany – 50-30 km/godz.);
  • wszyscy pasażerowie samochodu muszą używać pasów bezpieczeństwa;
  • obowiązkowe są odpowiednie siedzenia dla dzieci do 12. roku życia;
  • prawo szwedzkie jest bardzo surowe w stosunku do osób łamiących przepisy drogowe, a w szczególności wobec osób prowadzących pojazd pod wpływem alkoholu (dozwolony limit stężenia alkoholu we krwi wynosi 0,2 promila, a w wydychanym powietrzu 0,1 mg/1); kary za łamanie przepisów są surowe (od wysokiego mandatu i odebrania prawa jazdy aż do kary pozbawienia wolności);
  • wszystkie samochody prywatne starsze niż 2 lata podlegają co roku kontroli w stacji diagnostycznej;
  • Polacy przyjeżdżający do Szwecji nie muszą legitymować się zieloną kartą, wystarczy dowód ubezpieczenia OC; zaleca się wykupienie polisy Assistance ze względu na wysokie koszty holowania samochodu;
  • w przypadku nabycia samochodu w Szwecji w celu wywozu do Polski należy zgłosić się z wnioskiem (można go znaleźć tutaj) oraz dowodem tymczasowego ubezpieczenia pojazdu do Urzędu Transportu Drogowego (Vägverket), aby uzyskać tymczasowy dowód rejestracyjny i tablice; jednocześnie poprzedni właściciel powinien wyrejestrować pojazd. Osoby rejestrujące pojazd w Polsce obowiązane są ponadto przedstawić dowód opłacenia podatku akcyzowego. Przy imporcie samochodu z przebiegiem mniejszym niż 6000 km lub w ciągu 6 miesięcy od daty jego pierwszej rejestracji należy zapłacić w Polsce podatek VAT podczas rejestracji.
  • Uwaga: urzędy konsularne w Szwecji przestrzegają kierowców przed spożywaniem alkoholu podczas podróży promowej do portów szwedzkich. Kontrola trzeźwości kierowców jest przeprowadzana rutynowo na przejściach granicznych.

Wyjazd

Porozumiewanie się

Zobacz w osobnym artykule Rozmówki szwedzkie.

Język szwedzki to język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Posługuje się nim ponad 8 mln osób, zamieszkujących Szwecję i zachodnią Finlandię (Wyspy Alandzkie). Język urzędowy w Szwecji i w Finlandii (obok fińskiego). Odrębny język już od VIII wieku. Najstarsze zabytki językowe pochodzą z XII w. Już od XVI w. zauważalne tendencje do tworzenia języka wspólnego, czy to w postaci języka pism religijnych, czy świeckiego języka pism urzędowych tzw. języka kancelaryjnego. Szczególny nacisk kładziono na oczyszczenie języka z naleciałości niemieckich. W zakresie wymowy odczuwa się w XVIII w. unifikujący wpływ dworu królewskiego – na tym tle zarysowuje się podział na język „chłopski” tzw. bondska i „dworski” – hof swenska. U podłoża wymowy języka dworskiego leży wymowa Sztokholmu i prowincji Uppland. Język ten będzie stanowił podstawę ponaddialektalnego języka pisanego, tzw. riksspraket. Obecnie funkcjonują dwa zespoły dialektów: w Szwecji i Finlandii.Standardowy język szwedzki posiada tylko dwa rodzaje (nijaki i ogólny), jednak większość dialektów nadal rozróżnia 3 rodzaje gramatyczne.

Zakupy

Drewniany konik z Dala jest prawdopodobnie najbardziej typową szwedzką pamiątką. Ostro rywalizuje jednak z reniferem, który symbolizuje dziewiczą przyrodę kraju. Światową markę mają szwedzkie szkła i kryształy. Inną szwedzką specjalnością są edukacyjne zabawki z surowców naturalnych, a także saboty, czyli drewniaki, które można kupić w wielu sklepach.

Koniki i kogucik z Dala – te jaskrawo pomalowane zabawki były niegdyś wycinane z odpadów drewna. Później konik stał się symbolem narodowym Szwecji. Obecnie jest sprzedawany w wielu wersjach kolorystycznych.

Szwedzkie szkło – w szwedzkich hutach wytwarza się m.in. piękne komplety naczyń, różne wyroby z kryształu, a także przedmioty codziennego użytku.

Zabawki dla dzieci – kolorowe zabawki z drewna firmy Brio są znane na całym świecie. Edukacyjne książeczki z obrazkami, gry i łamigłówki są znakomitym upominkiem dla najmłodszych.

Dzianina – czapki i rękawiczki z atrakcyjnymi wzorami, znane jako lovikka, robi się z wełny, która dobrze chroni przed zimnem i wilgocią.

Plecak z reniferowej skóry – Plecaki chętnie noszą zarówno dzieci, jak i dorośli.

Rzemiosło lapońskie – nóż myśliwski z rękojeścią z reniferowego rogu i kasa, czyli czerpak z brzozowego drewna, są nie tylko ładne, lecz również przydatne podczas biwaku.

Szwedzkie przysmaki – popularne przetwory robi się z różnych dziko rosnących owoców, m.in. borówek i malin moroszek. Śledzie, pieczywo chrupkie i pierniczki można kupić we wszystkich sklepach spożywczych, a cukierki są sprzedawane na sztuki. Rożne gatunki szwedzkiej wódki można kupić w miniaturowych butelkach.

Gastronomia

Przez całe wieki Szwecja targana różnymi wojnami była państwem biednym. Dlatego też kuchnia szwedzka wykształciła się jako jedna z prostszych kuchni w Europie. Kuchnia szwedzka oferuje niezbyt wyszukane dania, tradycyjnie charakteryzowała się używaniem bardzo dużych ilości cukru. Szwedzi słodzili prawie wszystko – ryby (śledzie), mięsa, pasztety, zupy, a nawet chleb. Obecnie w kuchni nie stosuję już tyle cukru, ale przyzwyczajenia i nawyki zostały – nadal słodkość wielu potraw szwedzkich może zaskoczyć niejednego.

Szwecja posiadająca wybrzeże znacznej długości ma w swojej kuchni wiele ryb. Najpopularniejsze są dostępne w Bałtyku śledzie, które je się marynowane, w sosach i zalewach (np. w sosie winnym) lub jako sałatkę (z jabłkami, burakami i cebulą). Popularna jest również makrela (np. w sosie jogurtowym). Cenjeni so tudi morski sadeži.

Med juhami, ki jih jedo na Švedskem, so najbolj priljubljene: riba (z belim vinom in krompirjem), pivo (s svetlim in temnim pivom, rumenjakovo in pomarančno lupino), rumeni fižol (s fižolom, svinjsko maščobo in čebulo).

Švedi pijejo veliko jogurta in jedo ovsene palačinke, ki so bile priljubljene že stoletja. Jejo tudi veliko sirov (npr. Predelanih - messmör). Za sladico po tradicionalni švedski kuhinji postrežejo jabolčni ali kosmuljev sufle in kvasni venec. Švedi, ki imajo zelo stroge predpise o prodaji alkohola, pijejo precej nizkoalkoholne pijače. Poleg precej priljubljenega piva (starköl) je znana pijača z nizko vsebnostjo alkohola lättöl. Med brezalkoholnimi pijačami prevladuje kava, postrežena močna in s smetano.

Namestitev

== Znanost = Švedska akademija (Swedish Svenska Akademien) - kraljeva akademija s sedežem v Stockholmu, neodvisna kulturna in znanstvena ustanova, katere glavna naloga je spodbujati razvoj švedske književnosti in jezika. Akademijo sestavlja osemnajst članov, izvoljenih dosmrtno.

delo

Poljski državljani lahko od 1. maja 2004 prosto iščejo zaposlitev na Švedskem, delajo in pridobijo pravico do prebivanja. Poljaka, ki dela na Švedskem, je treba obravnavati enako kot švedskega državljana - ima enake pravice in obveznosti v smislu pogojev za zaposlitev, dela, plač, delovnega razmerja in poklicnega usposabljanja. To velja enako za zaposlenega, ki se zaposli, kot tudi za njegove družinske člane. Zakonca in otroci imajo tudi pravico do bivanja in dela. Za iskanje zaposlitve se vam ni treba prijaviti na zavodu za zaposlovanje. Za pridobitev nadomestila za brezposelnost ali za vpis na tečaj je potrebna registracija; te dajatve se izplačujejo le v primeru prejšnje zaposlitve na Švedskem. Enote Zavoda za zaposlovanje (Arbetsförmodlingen) pomagati tako iskalcem zaposlitve kot iskalcem zaposlitve. Če izgubite službo, se lahko prijavite na lokalnem zavodu za zaposlovanje. Pod določenimi pogoji lahko zaprosite za nadomestilo za brezposelnost. Podrobne informacije so na voljo na lokalnem uradu za zaposlovanje (Arbetsförmedlingen). Osebe, ki nameravajo delati v tujini, morajo preveriti zanesljivost ponudbe za zaposlitev. Ni priporočljivo sklepati pogodb z nedokazanimi podjetji ali posameznimi posredniki (tako poljskimi kot švedskimi), ki ponujajo izlete na sezonsko delo na področju žetve podrasti ali pomoč pri pridobivanju drugega dela. Opomba: na spletni strani so na voljo seznami subjektov, ki so vpisani v register zavodov za zaposlovanje Ministrstvo za gospodarstvo in delo (v razdelku "Prostor za zaposlitev"). Podatke o tem, ali je določena enota vpisana v register zavodov za zaposlovanje, lahko dobite tudi na pokrajinskem ali vojvodskem uradu za delo. Konzulati v Kraljevini Švedski ne posredujejo pri iskanju zaposlitve in ne nudijo pomoči pri iskanju kraja bivanja na Švedskem.

Varnost

Zdravje

Ljudje, ki v nujnih primerih plačujejo prispevke v Nacionalni zdravstveni sklad, imajo pravico do zavarovanja na Švedskem. V ta namen je treba neposredno v zdravstveni ustanovi predložiti dokument, ki potrjuje dejstvo zavarovanja - najpogosteje je to obrazec E -111. To potrdilo, ki upravičuje do dajatev v naravi med bivanjem v državi članici, se izda:

  • ljudje, ki gredo na Švedsko zaradi začasnega turizma ali krajše službene poti;
  • brezposelne osebe, ki prejemajo nadomestilo za brezposelnost, ki gredo v drugo državo članico iskat zaposlitev in spremljajoče družinske člane (pogoj je najmanj 4 tedne od prijave na poljski urad za zaposlovanje; pravica do zdravstvene oskrbe za iskanje zaposlitve zunaj države za stalno prebivanje je dovoljeno le za 3 mesece); poleg tega je potreben obrazec E-303, ki ga je izdal zavod za zaposlovanje;
  • delavci v mednarodnem prometu;
  • študenti, ki prihajajo na študij na Švedsko, in njihovi družinski člani (obrazec E-111 vam daje pravico do uporabe vseh zdravstvenih storitev, potrebnih za zagotovitev, da se vaše zdravstveno stanje v času študija ne poslabša);
  • napotenih delavcev in samozaposlenih delavcev v drugi državi članici ter spremljevalnih družinskih članov.

Poljski državljani s pravico do prebivanja na Švedskem imajo tudi pravico uporabljati univerzalni zdravstveni sistem na Švedskem pod enakimi pogoji kot švedski državljani (potem ko so pridobili popolno registracijsko številko - število oseb). Zavarovalni prispevki se zbirajo po standardnem davčnem sistemu. Ta sistem zagotavlja osnovno zdravstveno oskrbo in bolnišnično zdravljenje po pavšalnih cenah.

Dokumenti, potrebni za pridobitev povračila na Švedskem, so izvirni računi in dokazila o plačilu.

Če oskrbujete v ustanovi, ki ni del nacionalnega sistema socialnega zavarovanja, vam bodo zaračunani celotni stroški zdravljenja. Ni jih mogoče vrniti.

Zdravnik, ki dela v sistemu socialne varnosti, ima pravico izdati recept, ki ga krije povračilo stroškov.

Številka za klic v sili - 112. V nujnih primerih boste plačali del stroškov, povratni prevoz na Poljsko v celoti plača pacient.

Za nasvet zdravnika splošne medicine in specialista boste morali plačati pristojbino, ki se razlikuje od okrožja do okraja. Če se zdravite z zobozdravnikom, boste do določene meje plačali celotne stroške, za dražje zdravljenje pa boste plačali del presežka nad tem zneskom (30-65%) Če ste v bolnišnici dobili ambulantno svetovanje, boste plačali pavšalno pristojbino, če ste v bolnišnici, vam bomo zaračunali dnevno stopnjo. Za zdravila na recept boste plačali polno ceno, razen če preseže določeno mejo, boste plačali le del presežka nad tem zneskom (10–50%).

Izkoristite lahko državne ugodnosti in zasebne ustanove, ki delujejo v okviru sistema socialnega zavarovanja. Sezname zasebnih zdravnikov in zobozdravnikov, ki so del tega sistema, najdete v lekarnah. Zdravniku predložite svojo evropsko kartico zdravstvenega zavarovanja. Za zobozdravstveno pomoč se obrnite na samozaposlenega zobozdravnika za socialno varnost ali javno zobozdravstveno ambulanto (folktandvardenBolnišnično zdravljenje ne zahteva napotitve, lahko greste neposredno na urgenco (akutmottagningen) javna bolnišnica, ki prikazuje vašo evropsko kartico zdravstvenega zavarovanja.

Cepljenja

  • Hepatitis A - virusni hepatitis A - cepljenje ni potrebno
  • Hepatitis B - virusni hepatitis B - cepljenje ni potrebno
  • ŻG - Rumena mrzlica - cepljenje ni potrebno
  • BTP - proti davici, tetanusu, otroški paralizi - priporočeno cepljenje
  • DB - tifus - cepljenje ni potrebno
  • W - steklina - cepljenje ni potrebno
  • JZM - japonski encefalitis - cepljenje ni potrebno
  • MK - cepivo proti meningokoku (a c) - cepljenje neobvezno

stik

Telefon

Švedska ima odličen javni telefonski sistem. Sistem "Informafon" se lahko uporablja ne samo za telefonski klic, ampak tudi kot besedilni telefon, ki ga lahko uporabite za pošiljanje faksa ali e-pošte, pa tudi za krmarjenje po internetu. Telefoni v telefonskih govorilnicah delujejo s karticami, včasih pa tudi s plačilnimi karticami.

Internet

objava

Turistične informacije

V vseh večjih švedskih mestih obstajajo turistične informacijske točke. Tam lahko brezplačno dobite zemljevide območja, informativne brošure in podobno gradivo. Pisarne urejajo tudi nastanitev in prodajajo lokalne kartice s popustom.

Diplomatska predstavništva

Diplomatska predstavništva, akreditirana na Švedskem

Veleposlaništvo Republike Poljske v Stockholmu

ul. Karlavägen 35, 114 31 Stockholm

Telefon: 46 08 50 57 50 00

Faks: 46 08 50 57 50 86

Spletna stran: https://sztokholm.msz.gov.pl/pl/

Naslov elektronske pošte:[email protected]

Diplomatska predstavništva, akreditirana na Poljskem

Švedsko veleposlaništvo v Varšavi

ul. Bagatela 3

00-585 Varšava

Telefon: 48 22 640 89 00

Faks: 48 22 640 89 83

Spletna stran: https://www.swedenabroad.se/sv/utlandsmyndigheter/polen-warszawa/

E-naslov: [email protected]


Ta članek že vsebuje minimalne podatke za to uporabno . Vendar pa je do vodenja še dolga pot. Pomagate si lahko tako, da zapolnite vrzeli in razširite že začete razdelke.
To spletno mesto uporablja vsebino s spletnega mesta: Švedska objavljeno na Wikitravelu; avtorji: w urejanje zgodovine; Avtorske pravice: pod licenco CC-BY-SA 1.0
Geografske koordinate